Патриоттық сезімді қалай күшейтуге болады?

Отан - бір мезгілде қарапайым және күрделі ұғым. Отанға деген сүйіспеншілік - ұжымдық, достық, еңбекқорлық, мінез-құлық мәдениеті ұғымымен бірге жүретін құнды адамгершілік қасиет. Осы қасиетті сипаттайтын ұғым - бұл патриотизм.

Патриотизмді күшейту - әр мемлекеттің басты мақсаты болып табылады. Әр мемлекетте азматтардың патриоттық сезімі әртүрлі. Сондықтан, патриотизм деңгейі жоғары мемлекеттерді қарастырып, біз оның күшейту әдістерін таба аламыз.

Басқа елдердегі патриотизм

2010-2014 жылдары жүргізілген әлемдік құндылық сауалнамасында (World Values Survey) 52 ел қатысқан. Олардың 48-інде 70%-дан астам адамдар өзінің Отанымен мақтаныш етеді. 4 мемлекет ғана ерекше жағдайға жатады; олардың қатарында - Жапония, Германия, Тайвань және Украина.

Осы деректердің негізінде, Reddit әлеуметтік желінің пайдаланушысы DMan9797 диаграмма (карта) құрастырды. Ол "Cіз американдық/неміс/орыс/т.б. болу қаншалықты бақытсыз?" деген сұраққа жауап берген азаматтардың пайызын көрсеткен. Төменде берілген картадан көріп отырғаныңыздай, таңдаудағы 52 елдегі адамдар өте басқаша жауап берді.

Алайда, бұл сәл адастырады. Адамдарға "мақтанарлық" деген жауап беруге рұқсат берілді, бұл "өте мақтанарлық" дегеннен әлдеқайда әлсіз мақтаныш белгісі болып көрінбейді. Және сіз "өте мақтанарлық "нәтижелерін қосқан кезде, сіз мүлдем басқа нәрсе таба аласыз. Барлық жерде 80 пайыздан астамы Отаннан туғанын мақтан тұтады:

Патриотизм неге төмен әлде жоғары бола алады?

Патриотизмі өте төмен болған осы төрт елдің (Жапония, Германия, Тайвань және Украина) әрқайсысында қызықты нәрсе бар. Германия мен Жапония үшін бұл Екінші Дүниежүзілік Соғыстан кейін ұлтшылдық мүлдем жойылмайтынын білдіреді. Өз жеңілістерінен кейін екі ел ұлттық мақтанышпен, әлдеқайда күрделі қарым — қатынасты дамытып, неміс және жапон ұлтшылдығы осының барлығы үшін жауапты болды. Бұл ұлттық кінә немесе, кем дегенде, тым үлкен ұлттық мақтанышынан сақтану, мүмкін, неміс және жапон халқы үшін үлкен ұлттық мақтаныш сезімін қиындатады.

Украинада елдің этнолингвистикалық орналасуы проблема болуы мүмкін. Көптеген адамдар біледі, шығыс украиндар мен қырымдықтар, қалған Украинамен салыстырғанда Ресейге көбірек ұнатады. Бұл алшақтық Украина мен Ресей арасындағы қазіргі дағдарыстың негізгі себептерінің бірі болды. Сондықтан да, шығыс украиндар мен қырымдықтар, сауалнама 2010 жылы басталған кезде, патриотизм деңгейін төмен көрсеткен. Эстонияның нәтижелері осы теорияны да растай алады: Балтық елі 70 пайызға мақтанарлық топтан құтылып кетті және оның едәуір этникалық орыс азшылығы бар.

Содан кейін Тайвань бар, оның нәтижелері Қытаймен жақын тұр. Тайваньдықтардың 20 пайызы Қытаймен бірігуге ашық қатысады, ал тайваньдықтардың 43.5% өзін қытайлықтар деп санайды ("Zhongguo ren", бұл тайваньдықтар, материктік Қытай немесе т.б. дегенді білдіреді). Халық Республикасымен бұл күрделі қарым-қатынастар тайваньдықтар басқа халықтар сияқты өз елін неге мақтан тұтатынын түсіндіреді.

Осылайша, Екінші Дүниежүзілік Соғыста жеңілген жақтағы болған елдер патриотизм деңгейін төмен көрсеткен деп айта аламыз. Егер адамдардың өз елдері үшін мақтанышына нұқсан келтіру үшін мұндай жарақат қажет болса, онда біз ұлтшылдық әлі де Жердегі ең көп таралған саяси күштердің бірі болып табылады деген қорытынды жасауға тиіспіз.

Сонымен, патриотизмді күшейту үшін қандай әдістерді жасау қажет? Біз осы сұрақты Катар, АҚШ және Түркия елдердің тәжірибиесіне сүйеніп, жауап береміз.

АҚШ патриотизмі

АҚШ-та патриотизмнің негізі конституциялық құқықтар мен бостандықтар болып табылады. Америкалықтар өз құқықтарын жүзеге асыру өте патриоттық деп санайды. Бұл саясатты өзгертуге қол жеткізе отырып, билікті ашық сынауға және жалпы проблемаларды шешу үшін басқа азаматтарды жұмылдыруға мүмкіндік береді.

АҚШ-та патриотизмнің жарқын элементі Мемлекеттік рәміздер болып табылады. Мемлекеттік ту-ең танымал АҚШ символы. Бүкіл ел бойынша кез келген түрде және кез келген жерде, америкалықтардың жеке меншігін қоса алғанда, тулардың үлкен санын кездестіруге болады.

АҚШ - та білім беру саласында патриоттық тәрбие ерте басталады. Бірінші сыныптан бастап мектептерде сабақ басталар алдында оқушылар күн сайын жалауға адал болуға ант береді.

АҚШ-та Патриотизм этникалық, ұлттық немесе тілдік негізі жоқ. Шетелдіктерді көп оқитын оқу орындарында халықаралық күндер мен апталар өткізіледі, олардың барысында тілек білдірушілер өздерінің ұлттық киімдерін көрсетіп, өздерінің мәдени дәстүрлері туралы айтып бере алады. Басқа халықтардың салауатты патриотизмі американдықтардың құрметін тудырады.

Катар патриотизмі

Катар-Араб түбегінің солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан Таяу Шығыстағы мемлекет (эмират). Бұл елде 2 638 657 адам тұрады (маусым 2019ж) бірақ оның тек 15 пайызы – елдегі тұрақты тұрғындар. Басқалар – Пәкістандан, Үндістандан, Ирандан және басқа мемлекеттерден келген тұрақты тұрғандар.

Катардың тарихқа қарағанда, ол өте жас елмен (1971 жылы Ұлы Британиядан тәуелсіздікті алған) деп санауға болады. Бұны басқа фактілер де қолдайды. Олардың басшысы, немесе әмірі – Тамим бин Хамад Аль Тани ең жас мемлекет билеушілердің бірімен болып саналады (ол 1980 жылы туылған және оның қазіргі жасы – 39-да).

Егер де Катарда осындай бай тарих болмаса, онда неге оның тұрғандары ең отансүйгіш адамдармен болып саналады?

Басында айтқанда, Катардың тұрақты азаматтардың бөлігі – тек 15 пайыз және өкімет оларға көптеген жеңілдіктерді және артықшылықтарды береді. (Катардың азаматтықты қарапайым адамға алуға өте қиын болады және Катар Өкіметі қос азаматтылықты сақтамайды). Олар үшін коммуналдық және денсаулық сақтау, білім беру қызметтер биік деңгейде болып, барлық іс-шаралар тегін өткізіледі. Егер де тұрғындар шетел елдерге оқуға қаласа, онда барлық шығындар да мемлекетпен төленеді.

Катардың басқа артықшылығы – үлкен ЖІӨ. Катар табиғи газ мөлшері бойынша бүкіл әлемге қарағанда 3-ші орында орналасқан. Сондықтан, олардың жан басына ЖІӨ 129 мың АҚШ долларға жетеді.

Катардың мысалы бойынша тұрғындарға өкіметпен берілген көмекті көруге болады. Дәл осы себебінен де, ел азаматтары да билікті қолдауға тырысады. Оның бір мысалы – 4 араб елдермен (Мысыр, Сауд Арабиясы, Бахрейн, БАӘ) Катарға қарсы ұйымдастырылған экономикалық блокада.

Бірақ, тұрғындар қиын жағдайларға берілмей Әмірге қолдау көрстетті. Оны да фотосуреттерден білуге болады.

Түркия патриотизмі

Түркия - негізінен Алдыңғы Азияда және ішінара Оңтүстік Еуропада орналасқан мемлекет. Осы жерде 82 миллион адам тұрады.

Әр адам білгендей, Түркияның тарихы өте бай тарихпен болып табылады. Олардың ең үлкен және ең көне қаласында, Стамбулда (бұрынғы атаулар – Византий және Константинополь) 15 миллионға жуық адам тұрады.

Содан кейін, түркі халықтың қызулығына бір адам өте үлкен әсер етті. Оның аты – Мустафа Кемаль Ататюрк. Ол ең алғашқы Түркі Республикасының президентімен болған және ол қиын жағдайда рухына, экономикасына және саясатқа қарағанда тиімді реформаларды өткізді.

Тарихтан Түркияның 1-ші Дүниежузілік Соғысында Үш Мемлекет Одағының құрамында қатысуын еске алуға болады. Нәтижесінде, бұрында болған Осман империясы ұтылды және ыдырау қауіп-қатерін көздеп, қатты дағдарысқа ұшырады. Сол уақытта, Ататюрк 1923 жылы жаңа Түркия Республикасының президентімен таңдалған.

Оның еңбектеріне батыс үлгілері бойынша жасалған құқықтық нормаларға, григориан күнтізбесіне, метрикалық жүйеге және киімге еуропалық мәнерге көшу; ескі ақсүйектер титулдарын жою, аттары мен тектерін енгізу, астананы Константинопольден Анкараға көшіру, 5 күндік жұмыс аптасын орнату, Бірінші Ұлттық банк құру, темір жолдарды ұлттандыру, Индустриялық даму жоспарын қабылдау және жалпы айтқанда елдің демократизациясын өткізуі.

Осы себебінен де, 80 миллиондық халқынан 59 миллион адам өздерін түркі тұрғындармен деп санайды және мүмкіншілік болғанда, өз мемлекеттік туын барлығына көрсете алады.

Қазақстандық патриотизм

Қазақстанда патриотизмді анықтау үшін біз сауалнаманы жүргіздік. Оның нәтижелерінің арқасында біз Катармен салыстыру жасау қажет деп ойлаймыз.

Қазақстан vs Катар

Екеуі де адамдарға шетелге саяхаттауға мүмкіншіліктерді береді және Қазақстан Катар сияқты да өз жас ұрпағына шетелде оқуға мүмкіндіктерді береді (Болашақ, мемлекеттік гранттар).

Катармен салыстырғанда, Қазақстан - көпұлттық мемлекет (125-ке жуық этникалық топтар). Катар бұрынғы жағдайлардан тәуелді, себебі олардың көрші мемлекеттерімен тығыз қарым-қатынаста (лаңкестік топтардың қолдауы, экономикалық блокада). Катарда тұрақты азаматтардың бөлігі - 15%. Сауалнама бойынша, Қазақстанның 50 пайызы өздерін патриот деп санайды. Бұл жерде дәлсіздік болуы мүмкін, себебі тұрақты халық бойынша, Қазақстанның халық саны көп есе артық.

Алайда, Қазақстанда экономикалық жағдай жақсырақ болу керек деп ойлаймыз. Елде Қашаған, теңіз, өзен, Қарашығанақ және басқа да бай мұнай кен орындары бар. Елімізде өндірілетін мұнайдың жалпы көлемінің жартысына жуығы Солтүстік Каспийдегі үш ірі кен орнына келеді, бұл Қазақстанды шикі мұнай қоры бойынша әлемнің жетекші елдерінің біріне айналдырады.

Ал Катарда өнеркәсіп бойынша тек бір артықшылығы - олар табиғи газ көлемдері бойынша 3-ші (әлем бойынша) орналасқан. Бірақ олар тұрғындарға өмірдің әр саласында көмек көрсетеді (Катардың ЖІӨ - 1-ші орын, Қазақстанның ЖІӨ - 71-ші орын).

Не жасауымыз керек?

Әрине, Қазақстанның үкіметінен халыққа көмек бар болуды көруге болады. Бірақ кейбір мәселелерді шешу әлі де керек.

Біріншіден, ішкі экономикалық реформалар. Түркиямен салыстырғанда бірінші мемлекет қиын жағдайларында жедел реформаларды өткізді (Мустафа Кемаль Ататюрк, Бірінші ДЖ соғыс).

Екіншіден, еліміздің әлеуетіміз өте биік екен. Катар мысалында, оны білуге болады.

Біздің елімізде дарынды жас ұрпақ, табиғи ресурстар, басқа елдерімен тату қарым-қатынастар бар. Бірақ, біздің жағымыздан көбірек іс-шаралар жүргізу керек.

Келісейік, бізде АҚШ сияқты да кейбір негіздер бар (басқа ұлттарды құрметтеу, үлкен территория, әлеует). Бірақ, ең басты нәрсе - бұл әрине, демократия және өзгерістер.